صنعت گلابگیری یکی از دلنشین ترین و محبوب ترین صنعت در ایران است که برای تولید این محصول از گل محمدی استفاده می کنند.در زمان های گذشته این فرآیند را با آیینی مخصوص انجام میدادند .

مراحل گلاب گیری

گلاب گیری یکی از مراسم‌هایی است که هرساله در ۱۴ استان با توجه به آب‌ وهوا و اقلیم مخصوص آن منطقه انجام می‌گیرد. آیین گلاب گیری ابتدای اردیبهشت ماه در شهر میمند فارس به خاطر شرایط آب و هوایی آن خطه آغاز می‌شود.

آیین گل‌چینی، گلاب گیری و جشنواره گل و گلاب چندین میلیون گردشگر را از سراسر کشور به سمت خود می‌کشاند.هم‌چنین آیین گلاب گیری در سایر مناطق کشور ازجمله شهرستان داراب، شهر کاشان، قمصر، نیاسر نیز جریان دارد. جالب است بدانید که در کارگاه‌های گلاب گیری شهرستان کاشان سالانه پانزده هزار تن گلاب سنگین تولید می‌شود.

گل محمدی

کاشت گل ‎محمدی در ایران قدمتی دیرینه دارد.حدوداً 7 هزارسال برای کاشت این نوع گل و برای مراسم گلاب گیری نیز آیینی 1000 ساله است که در طول زمان تغییرات جزئی داشته است. گلاب قمصر که از نظر کیفیت، به‌عنوان بهترین گلاب جهان بشمار می‎رود، از نظر مذهبی نیز دارای ارج بسیاری است، طوری که هرساله در تاریخ 9 ذی‎الحجه خانه خدا را با این گلاب ناب شستشو داده و معطر می‌کنند.

در  اردیبهشت، گل‌های محمدی ایرانی به نهایت رشد می‌رسند و آماده چیدن می‌شوند که مراسم گلاب گیری نیز در آن زمان انجام می‌گیرد. گل‌های مراسم، به‌صورت دست جمعی و در صبح زود چیده می‌شوند. در اکثر خانه‌های روستایی قمصر، باغ گل محمدی و دیگ‌های مخصوص برای گلاب گیری وجود دارد.

درادامه بخوانیم:معرفی دستگاه عرقگیری گیاهان

زمان گلابگیری کاشان

همواره جشن گلاب گیری کاشان از 15 اردیبهشت شروع می شود و تا 25 اردیبهشت نیز ماه ادامه دارد. همچنین هر ساله در 18 اردیبهشت، مراسم عطر افشانی امامزداده علی محمد انجام می‌شود که با شرکت در این مراسم خاطره ای از این سفر می توانید برای خود بیافرینید بسیاری از افراد خوش ذوق، در این زمان علاوه براینکه درمراسم  چیدن گل‌ها و مراسم گلابگیری همکاری می کنند ، از جاذبه های گردشگری کاشان مانند که ازقشنگ ترین خانه های تاریخی ایرانی است دیدن می‌کنند. و البته بازدید ازخانه بروجردی های کاشان که توسط معمار خانه طباطبایی‌ها و به دلیل جلب رضایت آقای طباطبایی برای ازدواج دخترش با آقای بروجردی ساخته شد را نیزاز خاطر نمی برند. دو خانه تاریخی که دوستداران هنر را برای ساعت‌های پی در پی  درگیر نقش و نگارهای خود خواهند کرد.باغ فین کاشان نیز که از جمله باغ های ایرانی ثبت شده در فهرست میراث یونسکو محسوب می‌شود در سفر به این شهر دیدن دارد. 

قدمت مراسم گلاب گیری در کاشان

با توجه به اسناد موجود در کتاب های تاریخی، ایرانیان اولین کسانی بودند که به فکر اختراع دستگاه برای تقطیر مایعات و گرفتن اسانس افتادند. در زمان‌های گذشته از تقطیر آبی که از گل برگ‌های گل محمدی به دست می‌آمد،جهت تقویت معده و درمان دردهای معده و روده بهره می بردند.

مراسم سنتی ساز در گلاب گیری کاشان

این مراسم در زمان‌های گذشته بر اساس آداب‌ ورسوم خاصی برگزار می‌شده و با ساز به کارگاه گلاب گیری می‌رفتند، البته هنوز هم در برخی نقاط کاشان بر طبق همین آئین‌های قبلی وسایل را با شتر می‌برند.

مراحل گلابگیری

پیش از  شروع مراسم گلابگیری  دیگ و گل‌ها را کنار رودخانه‌ها می‌برند و دعاهای مذهبی می‌خوانند و با گذاشتن دیگ‌های مخصوص بر روی اجاق فرآیند گلاب گیری آغاز می‌شود. با توجه به‌ اندازه دیگ‌ها، گل‌های تازه را با آب با نسبت 1 به 3 مخلوط می‌کنند، سپس با گذاشتن سرپوش روی دیگ، روزنه‌های احتمالی را می‌پوشانند تا بخار به‌ طور کامل درون دیگ باقی بماند.

کل فرآیند گلاب گیری ۴ ساعت زمان می‌برد. هنگامی‌که محتویات دیگ جوشید، بخار آن را از لوله‌ها به درون پارچ مسی بزرگ که داخل آب سرد قرار دارد می‌ریزند.

هنگامی‌ که این بخارها نیز سرد شدند، گلاب تولید می‌شود.  پارچ‌ها با توجه به ظرفیتشان حدود ۳۰ الی ۴۰ لیتر گلاب می‌دهند. جالب است بدانید که برای گرفتن عطر گل نیز لایه‌ روغن بسیار نازکی روی گلاب ایجاد ‌شود که باید با سرنگ جدا شود.

توصیه می کنیم برای مراسم گلاب گیری به شهر نیاسر سفر کنید، علاوه بر شرکت در مراسم حتماً ساعتی را در طبیعت بکر نیاسر بگذارید. مطمئناً نام آبشار نیاسر کاشان برای هر گردشگری آشنا است. آبشاری در دل کوه و کوهی در دل کویر است. از دیگر جاذبه‌های نیاسر می‌توان به چهارطاقی و غار اشاره کرد که نوعی عبادتگاه محسوب می‌شود، این چهارطاقی را می‌توان یکی از معدودترین آثار به جا مانده از دوره ساسانیان و حکومت‌های پیش آن دانست.

غار نیاسر یکی منابع جاذبه‌ای ایران است که کاربردی مسکونی و حفاظتی دارد و طول غار حدود صد کیلومتر است که هرچه به انتهای غار بروید، ارتفاع آن کمتر می‌شود.  هم‌چنین جویباری از کنار چهارطاقی سرچشمه می‎گیرد و در امتداد خود از کنار غار می‎گذرد که منظره ای زیبا ایجاد کرده است.

 درجه خلوص گلابگیری به چند دسته تقسیم می‌شوند:

گلاب سنگین (درجه‌یک): گلابی که در ۱۰۰ میلی‌لیتر آن ۳۵ میلی‌گرم گل وجود دارد یا حداقل گل آن کم‌تر از ۲۵ میلی‌گرم است یا به‌ عبارت‌ دیگر، گلابی که از ریختن ۳۰ کیلوگرم گل مرغوب ۴۰ لیتر محلول از آن به دست می‌آید که به آن گلاب ۵ منی می‌گویند.

گلاب سبک (درجه‌دو): گلابی که در ۱۰۰ میلی‌لیتر آن  ۱۵ میلی‌گرم گل وجود دارد که 20 لیتر محلول به دست می‌آید و گلاب 2 منی می‌گویند.

گلاب‌های کمیاب و خاص

علاوه بر موارد ذکر شده، انواع خاص گلاب با کیفیت‌های مختلفی نیز وجود دارد که به مقدار محدود تهیه می‌شود، عبارت‌اند از:

گلاب دوآتشه: اگرپس از یک‌ بار تقطیر و گلاب گیری گلاب حاصل شده با گل های تازه مجددا تقطیر شود، به این گلاب که از این تقطیردوباره به دست می‌آید، گلاب دوآتشه می‌گویند.

گلاب سه آتشه (سه گل): چنانچه عمل گلاب گیری برای بار سوم تکرار شود، یعنی گلاب دوآتشه دوباره با گل تازه تقطیر شود؛ به آن گلاب سه آتشه می‌گویند. این دو نوع گلاب بسیار کم تولید می‌شوند و از لحاظ کیفیت و میزان اسانس بی‌نظیرند.

گلاب پس آب: درصورتی‌که بعد از عمل تقطیر دوباره به تفاله‌های دیگ آب اضافه شود و از تفاله‌های گل مجدداً تقطیر صورت بگیرد، گلاب به‌دست‌آمده دارای کیفیت نازلی خواهد بود که به این گلاب، پس آب می‌گویند.

گلاب زیر عطری: گلابی که با پارچ مخصوص تهیه می‌شود .در این نوع از گلابگیری بدست آمدن عطرمد نظر است وبعدازآنکه عطر از پارچ خارج شد، به آن گلاب زیرقطر یا زیر عطری می‌گویند.